Нұрымов Төлеген Нұрәліұлы

Нұрымов Төлеген Нұралыұлы 1930 жылы 1 қаңтарда Батыс Қазақстан облысы Жаңғалы ауданының Жаңа Қазан ауылында дүниеге келген. 1947-1952 жылдары С.М. Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің биология-топырақ факультетінде оқыған. Мамандығы – зоолог, палеозоолог. 1952-1953 жылдары Қазақ КСР Ғылым академиясының Зоология институтында аспирантурада оқыған. 1953-1958 жылдары Кемерово облысының Междуреченск қаласында кешкі мектептің оқу ісінің меңгерушісі, директоры болып жұмыс істеген. 1958-1968 жылдары Қазақ КСР Ғылым академиясының Зоология институтында кіші ғылыми қызметкер, ғылыми хатшы болып қызмет атқарды, осы институттың Табиғат музейін құрушылардың бірі және алғашқы меңгерушісі болған. 1968-1983 жылдары Қазақ Совет энциклопедиясының Бас редакциясында биология, химия, медицина және ауыл шаруашылығы редакциясының ғылыми редакторы, аға ғылыми редакторы болып жұмыс істеген. 1984-1989 жылдары Қазақ КСР Ғылым академиясының Тарих, археология және этнография институтының археологиялық технология зертханасында жұмыс істеді. Т.Н. Нұрымов археология институтында «Орталық Қазақстанның қола және ерте темір дәуіріндегі ежелгі металлургиялық өндірістер, тау-кен ісі және олардың аймақтың этносоциомәдени процестеріне әсері» атты жоспарлы кешенді тақырыптың бөлімдерінің бірін орындаушылардың бірі болды. 1984-1985 жылдары Орталық Қазақстан кешенді археологиялық экспедициясына (ОҚКАЭ) қатысып, жануарлар сүйектерін анықтау жұмыстарымен айналысты. Т.Н. Нұрымов Атасу, Мырыжық, Ақ-Мұстафа, Ақ-Мая, Измайлово, Молалы, Шұбарақ, Ботай, Тоқсанбай, Берел және т.б. сияқты көптеген ескерткіштерден табылған жануарлар сүйектерін зерттеді. 1984-1985 жылдары музейлердегі сүйек коллекцияларын зерттеді. Атап айтқанда, Целиноград облыстық музейінің қорындағы остеологиялық материалдарды (2592 дана), Петропавл облыстық музейінің қорындағы жануарлар сүйектерін (60 000 дана), Казпроектреставрация институты ұйымдастырған Тереңқара елді мекенінен табылған сүйек коллекциясын (267 дана) зерттеді. Экспедиция барысында «Қазақстандағы жануарлар әлемінің даму тарихы» тақырыбында дәрістер оқыды. Т.Н. Нұрымов институт қабырғасында және одан тыс жерлерде зоологиялық зерттеулерін зейнетке шыққаннан кейін де жалғастырды. Мысалы, 1997 жылы З. Самашев ашқан Тоқсанбай елді мекенінен табылған остеологиялық коллекцияны талдап, нәтижелерін Л.А. Макаровамен бірге жариялады. Т.Н. Нұрымов археологиялық зерттеулер барысында табылған остеологиялық материалдарды зерттеу нәтижелері бойынша 1 монография (С.М. Ақынжанов және Л.А. Макаровамен бірге) және 2 ғылыми мақала жариялады. Сонымен қатар, палеобиология, зоология және биология, зоология, химия, медицина тақырыптары бойынша Қазақ Совет энциклопедиясына (1972-1978 жылдар аралығында 1-12 томдар) 7 ғылыми мақала жариялады. 

Төлеген Нұралыұлы Нұрымов 2007 жылы 12 желтоқсанда Астана қаласында қайтыс болды.
 

Тең авторлықпен шыққан монографиясы
1. Ахинжанов С.М., Макарова Л.А., Нурумов Т.Н. К истории скотоводства и охоты в Казахстане. - Алма-Ата, 1992. – 217 с.

Палеозоология бойынша мақалалары
1. Макарова Л.А., Нурумов Т.Н. Ископаемые кости животных из поселения Токсанбай (Предварительное сообщение) // Известия НАН РК. Серия общественных наук. 1 (219). Алматы, 1999. С. 70-79.
2. Нурумов Т.Н., Макарова Л.А., Кузнецова Э.Ф. Описание остеологических остатков с поселений Ботай и Кеноткель // Ботайская культура / Зайберт В.Ф. / Алматы: ҚазАқпарат, 2009. С. 406-435.

Зоология бойынша мақалалары
1. Бажанов В.С., Нурумов Т.Н. Новые данные о третичных оленях Казахстана // Материалы по истории фауны и флоры Казахстана. Том 1. – Алма-Ата: Наука, 1955. – С. 14-28.
2. Нурумов Т.Н. Распространение мастодонтов в Казахстане // Материалы к конференции по вопросам зоо-географии суши / Тазисы докладов. – Алма-Ата, 1960. – С. 96-97.
3. Нурумов Т.Н. Музей природы Казахстана // Білім және еңбек журналы. 1960. №2. – С. 26-27.
4. Глазуго И.Г., Бажанов В.С., Нурумов Т.Н. Показ природы Казахстана // Журнал Природа. 1962. №3. – С. 62-68. 
5. Бирюкова М.Д., Воснобойников М.Е., Кузнецова В.В., Нурумов Т.Н. Новые данные о распространении отложений аральской свиты с фауной млекопитающих // Вестник АН КазССР. 1962. № 12. – С. 77-79. 
6. Савинов П.Ф., Нурумов Т.Н. Экспедиционные работы отдела палеобиологии и музея природы АН КазССР за 1961-1962 гг. // Материалы по истории фауны и флоры Казахстана. Том. 4. – Алма-Ата: Наука, 1963. – С. 560-261.
7. Нурумов Т.Н. О находках динозавров в Казахстане // Вопросы герпетологии / Материалы герпетологической конференции (12-14 октября 1964 г.). – Ленинград, 1964. – С. 49-50. 
8. Нурумов Т.Н. Статьи по биологии, палеобиологии // Казахско-Советская энциклопедия. Том 1-12. Издания Казахская энциклопедия АН КазССР. 1972-1978. 

Ә. Х. Марғұлан атындағы Археология институтының архив қорындағы құжаттар тізімі
1. Нурумов Т.Н. Личное дело // Архив ИА КН МОН РК. Ф. 11, оп. 119, д. 111, 26 л.